مقالات

مقدمه‌ای بر اهمیت ذخیره‌سازی غلات

[:fa]بررسی تاریخ زندگی بشر نشان می دهد که از آن هنگام که قدرت ابزار سازی انسان به عنوان یک قدرت برتر تجلی یافت و گرچه در بدو امر سادگی فوق العاده‌ای در ساختار ابزارهای ساخت او وجود داشت، لکن در گذر زمان هر روز که از عمر بشر گذشت پیشرفت و تکامل و پیچیدگی و تازگی قابل ملاحظه‌ای در آنها به چشم خورد. این روند فزاینده در قرن بیستم به اوج خودش رسید و گویا انسان این قرن تمامی قدرت ابتکار و خلاقیت خویش را در این راستا معطوف داشت که از حداقل امکانات، حداکثر بهره وری را به عمل آورد. گویا انسان، امروزه بیشتر و بهتر از سایر زمان ها دریافته است که منابع و امکانات و تسهیلاتی که در اختیار اوست متعلق به تمامی نسل ها و همه عصرها دارد و لذا بهینه سازی را در سر لوحه فعالیت های خود قرار داده است.

متفکران، صاحب نظران و طراحان و برنامه ریزان امروزه در طرح های خود علاوه بر شاخص هایی نظیر کارکرد خود، اطمینان از طرح و تاثیر آن در حل معضلات جامعه به مساله اساسی بهینه نمودن هزینه ها در طرح و اجرا نیز به خوبی می اندیشندو به ویژه در طرح های بزرگ و استراتژیک این مساله در کانون توجهات آنها قرار دارد.

سیلوها به ویژه سیلوهای گندم یکی از سازه های بزرگ مهندسی به شما می آید که بیشتر آنها در ردیف طرح های ملی کشور قرار دارند. نظر به اینکه ساخت سیلوها در بردارنده هزینه های سرسام آور است، لذا طراحی بهینه سیلوها همواره باید مدنظر قرار بگیرد.

موادی همچون زغال، سیمان، سنگ شکسته، کلینکر سیمان، گندم، جو، ذرت، حبوبات، شکر، برنج و مواردی از این قبیل را به دو صورت می توان در یک محل انبار نمود. روش اول عبارت است از انبایش روی هم هر یک از مواد در فضای آزاد و احتمالا محصور شده با دیوار جانبی است. در این روش ضمن آنکه مسائلی همچون محافظت مواد انبار شده در مقابل اثرات جوی مطرح می شود، مساله خارج نمودن مقدار مورد لزوم از انبار نیز پیش می‌آید، که باید با تعبیه وسایلی از قبیل تسمه، نقاله و غیره حل شود. در ضمن انبار نمودن مواد به صورت آزاد نیاز به فضای افقی نسبتا زیادی دارد که ممکن است در بعضی جاها امکان آن وجود نداشته باشد.

روش دیگر انبایش مواد استفاده از ساختمان‌هایی است که به نام عمومی سیلو یا بونکر خوانده می شوند. به عبارت دیگر سیلو و بونکرها،تاسیسات ذخیره‌ای هستند که جهت نگهداری طویل المدت مواد دانه‌ای یا پودری ساخته می‌شوند.

همانگونه که در بالا عنوان شد مخازن نگهداری مواد دانه‌ای یا پودری شامل دو گروه عمده می باشند

1- سیلوها (یا مخازن عمیق)

2- بونکرها (یا مخازن کم عمق)

سیلوها و بونکرها از مواد بسیار متفاوتی ساخته می شوند. بتن یکی از متداول ترین و معمولترین آنهاست. بتن می تواند محافظت لازم از مواد ذخیره شده به عمل آورد، نیاز به نگهداری کمتری دارد، از لحاظ ظاهری نمای مناسبی داشته و بالاخره بطور نسبی از خطرات سازه‌ای خاصی نظیر کمانش که ممکن است در سیلوها و بونکرهایی که از مصالح نازکتری ساخته شده‎اند، اتفاق افتد در امان است.

انتخاب سازه سیلو و تاسیسات آن با توجه به مشخصات ماده ذخیره شده، مدت زمان نگهداری، ظرفیت نگه داری، موارد بهداشتی، درجه حرارت ماده ذخیره شده، درجه حرارت محیط، میزان رطوبت محیط و ماده ذخیره شده، سرعت جابه جایی مواد از بیرون به داخل سیلو و یا برعکس از داخل سیلو به بیرون، مصالح ساختمانی موجود در محل، مشخصات ژئو تکنیکی زمین، شدت زلزله خیزی محل، انتخاب می گردد.

ذخیره سازی غلات در طول تاریخ همیشه ازاهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده است. لزوم اجتناب پذیری این امر بیشتر به جهت برداشت غلات در مدت زمان کوتاه و مصرف آن در یک دوره طولانی می باشد.  با افزایش تصاعدی جمعیت و تمرکز مراکز کشت غلات و از جمله گندم، حمل و نقل آن از محل تولید به پایانه مصرف به عنوان یک موضوع مهم در زمینه محل و تعداد و همچنین نوع ذخیره سازی غلات به شمار می‌رود.[:]